Przedsiębiorcy dysponują wachlarzem możliwości w kwestii korzystania ze środków europejskich.
Należy jednak przypomnieć, że beneficjenci programów unijnych korzystając ze środków publicznych muszą przestrzegać w sposób ścisły postanowień umowy zawartej z daną instytucją. Beneficjenci są przy tym zobowiązani do skrupulatnego rozliczania wykorzystanych środków. W przeciwnym wypadku mogą narazić się na obowiązek zwrotu dofinansowania.
Kiedy powstaje obowiązek zwrotu dofinansowania?
Przyczyny obowiązku zwrotu dofinansowania z udziałem środków europejskich zostały uregulowane w ustawie o finansach publicznych, dokładniej w jej art. 207. Przepis ten stanowi, że beneficjent jest obowiązany do zwrotu środków europejskich w następujących przypadkach:
- jeśli zostaną wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem,
- jeśli zostaną wykorzystane z naruszeniem procedur o których mowa w art. 184 ustawy o finansach publicznych tj. procedur określonych w umowie międzynarodowej lub innych procedur obowiązujących przy ich wykorzystaniu,
- jeśli zostaną pobranie nienależnie lub w nadmiernej wysokości.
Co oznaczają te przesłanki?
Wykorzystanie środków europejskich niezgodnie z przeznaczeniem
Sytuacja ta wystąpi wówczas, gdy beneficjent sfinansuje działania będące poza zakresem rzeczowym projektu, na który to zostały przekazane środki finansowe. Za niekwalifikowane zastaną uznane wobec tego te wydatki beneficjenta, które nie będą związane bezpośrednio z realizacją projektu lub też nie przyczynią sią do osiągnięcia celu określonego w umowie o dofinansowanie.
Co przy tym istotne, wystąpienie tej przesłanki nie musi oznaczać konieczności zwrotu całości dofinansowania przez beneficjenta.
Wykorzystanie środków z naruszeniem procedur
Jako procedury rozumieć należy w tym przypadku umowę o dofinansowanie, przepisy dotyczące zamówień publicznych oraz inne zasady np. określone w wytycznych, do jakich odnosi się umowa o dofinansowanie projektu.
Podkreślenia wymaga, że podstawą udzielenia dofinansowania jest właśnie umowa i to umowa kształtuje zasady na jakich beneficjent otrzyma środki na realizację przedsięwzięcia.
Pobranie środków europejskich nienależnie lub w nadmiernej wysokości
Za środki pobrane nienależnie uznaje się środki otrzymane przez beneficjenta wysokości wyższej niż określona w odrębnych przepisach, umowie lub wyższej niż niezbędna na dofinansowanie lub finansowanie zadania. Środkami nienależnymi są więc te środki które zostały uzyskane bez podstawy prawnej. Natomiast częstym przypadkiem pobrania przez beneficjenta środków w nadmiernej wysokości jest wydatkowanie mniejszej niż zostało to przewidziane kwoty środków własnych, o prowadzi do zaburzenia proporcji finansowania.
Ważne! Nienależne pobranie lub pobranie środków w nadmiernej wysokości nie musi być konsekwencją tylko działania beneficjenta. Do tych sytuacji może przyczynić się również sama instytucja udzielająca dofinansowania, bez jakiegokolwiek udziału, czy też winy po stronie beneficjenta.
Wystąpienie przesłanek do zwrotu dofinansowania – co dalej?
Wezwanie do zwrotu dofinansowania
W przypadku stwierdzenia wystąpienia powyższych przesłanek organ wzywa beneficjenta do zwrotu środków unijnych wraz z odsetkami liczonymi jak dla zaległości podatkowych. Beneficjent na zwrot środków ma 14 dni od dnia doręczenia wezwania.
Ważne! W przypadku wystąpienia omówionych powyżej przyczyn zwrotu dofinansowania, odsetki są naliczane już od momentu przekazania środków beneficjentowi, a nie od momentu doręczenia wezwania do zwrotu dofinansowania.
Kolejnym etapem procedury zwrotu środków jest wydanie przez organ decyzji o zwrocie dofinansowania.
Ważne! W tym miejscu należy zaznaczyć, że warto, aby beneficjent przed wydaniem decyzji przez organ zapoznał się z dowodami zebranymi w toku postępowania administracyjnego w sprawie zwrotu dofinansowania. Beneficjent powinien mieć wiedzę na jakich dokumentach organ oprze swoją decyzję.
Decyzja o zwrocie dofinansowania określa kwotę przypadającą do zwrotu i termin, od którego nalicza się odsetki, a także sposób zwrotu środków. Taka decyzja otwiera formalne postępowanie administracyjne w sprawie. Od tej decyzji beneficjentowi przysługuje odwołanie/wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (w zależności jaki organ wydał decyzję). W przypadku, jeśli odwołanie okaże się nieskuteczne, beneficjentowi przysługuje skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, a dalej skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Reasumując…
Beneficjent ma szanse na uzyskanie korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia wstępując na drogę postępowania przed sądem administracyjnym. Orzecznictwo pokazuje, że sądy często nie podchodzą do orzekania o zwrocie dofinansowania ze środków unijnych z przesadnym rygoryzmem, jak często robią to organy wydające decyzje o zwrocie.
Warto, aby beneficjent w przypadku wątpliwości co do tego czy planowane działanie będzie zgodne z umową o dofinansowanie i procedurami, co do których stosowania zobowiązał się beneficjent, zasięgnął on konsultacji prawnej.
To samo dotyczy sytuacji otrzymania przez beneficjenta decyzji o zwrocie dofinansowania ze środków unijnych. Warto skorzystać z możliwości procedury odwoławczej, często bowiem na etapie postępowania administracyjnego beneficjentom udaje się uzyskać uchylenie decyzji o zwrocie dofinansowania ze środków unijnych.
Kancelaria Radcy Prawnego Katarzyna Węglarz oferuje usługi prawne na rzecz przedsiębiorców – beneficjentów w obszarze wsparcia prawnego w realizacji projektów finansowanych z funduszy europejskich.
Wsparcie prawne obejmuje w szczególności doradztwo prawne na etapie wdrażania projektu i wydatkowania środków oraz reprezentację w postępowaniach kontrolnych i odwoławczych od decyzji o zwrocie otrzymanych środków.
W razie konieczności uzyskania wsparcia w tym zakresie zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z kancelarią.
Świadczymy usługi prawne w formie dostosowanej do indywidualnych preferencji i potrzeb Klientów. Udzielamy konsultacji prawnych zarówno osobiście (również z dojazdem do Klienta poza obszar województwa małopolskiego) jak i online.
Nieustannie rozwijamy się i budujemy nasze doświadczenie w obszarze wsparcia prawnego beneficjentów korzystających ze środków europejskich. Na co dzień współpracujemy z Krakowską Grupą Konsultingową – firmą doradczo-szkoleniową z ponad 17 letnim doświadczeniem, wskazywaną w rankingach branżowych jako lider wśród firm doradczych w zakresie pozyskiwania środków z funduszy europejskich.
W ramach tej współpracy, udzielamy konsultacji prawnych klientom KGK w szczególności w obszarze przygotowywania i przeprowadzania postępowań o udzielenie zamówień publicznych.